Doorzetten
24 juni 2016

Niets zo eenvoudig als mindfulness! Heel simpel en eenvoudig. Nou ja, behalve dan om het te doen en om er mee door te gaan, dat is dan weer wel knap lastig….  Je volgde een mindfulness cursus, en na een aantal weken merkte je dat dat mediteren je echt wel goed deed. En je maakte goede voornemens om daarmee door te gaan…. en ja, je was het echt heel erg van plan, maar na een tijdje zakte het toch weer weg… 

De menigte goede voornemens die we in ons leven hebben gehad! En die weer zijn weggezakt….het lot van de meeste goede voornemens. Onze intelligentie maakt dat we helder kunnen zien wat wijsheid is, wat het beste is om te doen. Dus dat nemen we ons dan voor. Maar er zit meestal een enorme afstand tussen onze goede voornemens en ons gedrag. Er lijkt wel een soort zwart gat te zijn waar al onze goede voornemens al snel weer in verdwijnen.  Je neemt je voor om wat minder suikers en vetten te eten vanwege je gezondheid, en dan ga je bij het tankstation even afrekenen en kom je langs die grote bak met heerlijke magnums…. nou, eentje dan maar, want ik heb hard gewerkt, dat moet toch kunnen ! Hmmm… instant genot (en daarna toch een beetje teleurstelling).  

Doorzetten is moeilijk. De een is er beter in getraind dan de ander, maar het lukt vaak gewoon niet. En natuurlijk zoeken we naar oplossingen voor dit fenomeen. Meestal doen we gewoon net alsof het de volgende keer wel zal lukken. Je denkt “ach deze benadering paste gewoon niet bij me”. Als ik maar beter advies krijg, of een betere methode of programma….  Dus je leest weer een nieuw boek of je volgt de nieuwste workshop die beloofd dat dit de methode is die wel echt werkt. Over afvallen, of stoppen met roken, fitness of ontspannen, of andere dingen die goed voor jou en anderen zijn (als je het maar zou doen). Op zoek naar de benadering die wel werkt.                                                                                                                              
Of je probeert harder, en je maakt het goede voornemen om nu toch echt trouw te zijn aan je goede voornemens, om alleen maar te merken dat de meeste voornemens al weer snel in dat zwarte gat verdwijnen.  En je gaat steeds meer denken dat er iets mis is met jou, dat je niet genoeg ruggengraat hebt, dat je zwak bent, dat je geen discipline hebt, dat je het niet echt wil, dat je het niet kan, etc. Eigenlijk zijn we net als de man die onder de straatlantaarn naar zijn sleutels zoekt, omdat het daar waar hij ze liet vallen, veel te donker is. We zoeken de oplossing op de verkeerde plaats. We zien iets belangrijks compleet over het hoofd:  want het probleem is meestal niet dat we niet weten wat we zouden moeten doen. Het probleem is meestal ook niet een persoonlijk tekort schieten van jou. Het probleem is dat we als soort, als mensheid, geen gebruik maken van onze wijsheid, we doen het gewoon niet ! Alsof er een enorme bug zit in onze menselijke software. Dat geeft niks, als je het maar weet. Want dan kun je er rekening mee houden !                       

 We reageren vooral op wat onze onmiddellijke aandacht vraagt. We worden vooral getriggerd door “prettig en onprettig”, we laten ons gedrag veelal leiden door instant genot en instant “straffen”. Dat is een “motivatie systeem” wat heel adequaat is om in de wildernis te overleven. Alsof je voortdurend heel goed luistert of er een wiel aan de wagen piept. De aandacht en de actie (smeren van het wiel)gaan meteen naar het hardst piepende wiel toe. Dus heb je trek, dan eet je. Ritselt het in de struiken, dan vlucht je. Verveel je je, dan ga je iets anders doen, etc. Aandacht en actie liggen direct in elkaars verlengde, daar zit geen gat tussen. Ons gedrag is grotendeels geconditioneerd. Dit zou je ons oude Primitieve Motivatie Systeem kunnen noemen.

 Hoewel we in onze recente evolutie steeds meer gebruik zijn gaan maken van onze intelligentie, en we daarmee een geweldig vermogen tot onze beschikking hebben om verstandige voornemens te zien, blijft het vaak bij de voornemens. Voornemen en actie vormen helemaal geen vanzelfsprekend koppel. Meestal zit er een gapend gat tussen. Het lijkt wel alsof ons nieuwe motivatie systeem, ons Intelligentie Gestuurde Motivatie Systeem, nog niet helemaal af is, de koppeling tussen voornemen en gedrag is nog erg zwak en wordt heel gemakkelijk overruled door het PMS, het oude en sterkere geleide systeem. Ons gedrag wordt maar in heel beperkte mate gestuurd door wijsheid, door inzichten over wat heilzaam en niet heilzaam voor ons is.  

Morgen moet ik op tijd opstaan, om zes uur, want ik heb een vroege afspraak. Dus ik neem me echt voor om op tijd wakker te worden en op te staan. Maar in dit geval heb ik iets geleerd: het voornemen alleen is niet genoeg om tot actie te komen. Ik weet uit ervaring dat dit alleen gaat lukken onder de juiste omstandigheden. Dus schep ik die juiste omstandigheden. Hoe ?? Ik zet een wekker. Ik zorg dat er een wiel aan de wagen gaat piepen; ik zorg dat er iets onmiddellijk aandacht vereist en ik kies daarvoor iets wat mijn voornemen ondersteund. Op deze manier mobiliseer ik het PMS op zo’n manier dat het het IGMS ondersteund. Het IGMS geeft de richting aan de actie, het PMS levert de power daarvoor.

We weten allemaal dat het zetten van een wekker goed werkt. Dus waarom zou je niet ook allerlei andere voornemens ondersteunen door het scheppen van de juiste omstandigheden? Als je wil afvallen, omdat je weet dat dat op de lange termijn beter voor je is, en je daarom geen kroketten meer wil eten in de bedrijfskantine, zeg dan plechtig en vol overtuiging  tegen je collega’s dat je daar voortaan vanaf blijft. Misschien triggert de onmiddelijke dreiging om opmerkingen te krijgen als je toch weer een kroket besteld, het PMS genoeg om te zorgen dat je er van af blijft. Of als je iedere dag een half uur mindfulness wil beoefenen, beloof je puberende zoon (die zijn zakgeld over de balk smijt) dat hij iedere keer dat je een dag niet mediteert nog meer zakgeld krijgt (;  Of beloof dat je de afwas doet en de vuilnisbak buiten zet, als je niet mediteert. Beloof je partner dat jullie over twee maanden samen een leuk weekend weg gaan, als je tenminste iedere dag mediteert…  Kom naar stiltebijeenkomsten, zoek de juiste omstandigheden, creëer de juiste omstandigheden, speel er mee. Ben daarin creatief, zorg dat er op het juiste moment een wiel aan de wagen gaat piepen, om jouw voornemen te ondersteunen.

 En natuurlijk, maak af en toe de balans op! Als de beoefening van mindfulness je goed doet, tel je zegeningen en laat dat goed tot je doordringen. Zorg dat je niet alleen verstandelijk beseft dat het je goed doet, maar sta er even echt bij stil, voel het.